1. Home
  2. Geschiedenis van de piano

Geschiedenis van de piano

Bartolomeo Cristofori

De Italiaanse hofklavecimbelbouwer Bartolomeo Cristofori (1655-1731) wordt gezien als de grondlegger van de piano. De preciese datum van de introductie van zijn ‘Gravicembalo col piano e forte’ (klavecimbel met zacht en hard) is niet exact bekend, maar was rond 1710. Cristofori ontwierp een nieuw soort mechaniek waarbij de snaren niet langer door een plectrum geplukt werden, maar aangeslagen door leer omklede houten hamertjes. Daardoor kreeg het instrument een rondere klank en zeer belangrijk: dynamiek. Later werd de naam ingekort tot ‘ piano-forte’, waaruit de tegenwoordige naam ‘ piano ‘ ontleend is. Helaas was Cristofori genoodzaakt wegens geldgebrek zijn project te stoppen.

De piano-forte bood de bespelers een geheel nieuwe uitdaging. Niet langer maakte voornamelijk vingervlugheid deel uit het van het spel, maar ook expressie en klankkleur. Om tot de hedendaagse piano te komen werden er tal van nieuwe ideeën en technieken gebruikt. Gottfried Silbermann (1683-1753) nam het later van Cristofori over om de techniek verder te ontwikkelen.

Samen met Johann Stein wist Silbermann de uitvinding van Cristofori op een aantal punten aanzienlijk te verbeteren. De belangrijkste ontwikkeling in de mechaniek was wel de introductie van de ‘opstoter’. Dit onderdeel zorgt ervoor dat een aangeslagen hamer niet vast tegen de snaar blijft staan en ook niet volledig terugvalt in de rustpositie als de toets ingedrukt blijft. Dat geeft de pianist de gelegenheid om dezelfde toets opnieuw zeer snel weer aan te slaan. De repetitiesnelheid van de piano-forte werd zo aanzienlijk opgevoerd. Het ‘hamerklavier’, zoals de naam luidde, was echter nog lang niet perfect. Aan de constructie en stabiliteit van het mechaniek moest nog veel verbeterd worden. Ook lagen de snaren nog op een houten raam gespannen.

De eerste piano

De snaren hadden een lagere spanning dan tegenwoordig. Het houten raam kon de grote trekkracht moeilijk verwerken, wat dus de toon en stemvastheid minder stabiel maakten. Nadat o.a. pianobouwer Sebastien Erard uit Parijs belangrijke verbeteringen had aangebracht aan de constructie van het mechaniek, is er rond 1850 een piano tot stand gekomen die in grote lijnen al overeen komt met de huidige modellen. De oudste piano’s die wij tegenwoordig nog op de tweedehands pianomarkt tegenkomen zijn de rechtsnarige bovendempers. Ze dateren meestal van voor het jaar 1900. Het zijn piano’s waarbij alle snaren evenwijdig, parallel naast elkaar liggen op het rast en meestal zonder gietijzeren frame. Ze hebben daardoor in de regel een wat iele klank.

De dempers van het bovendempermechaniek bevinden zich boven de hamerkoppen dus tegen de rand van het trillend gedeelte van de snaar. Dit type mechaniek dempt de trillingen niet zo goed en gonst meestal na. Ook heeft ze een tragere repetitie-aanslag. Uitzonderingen zijn de merken; Blüthner en Ibach die een betere constructie kenden. De opvolger is de kruissnarige onderdemper, zoals de hedendaagse piano dus nog steeds gemaakt wordt. Een kruissnarige piano heeft een vollere klank doordat de snaaraanhechting op het klankbord veel beter verdeeld wordt. Door de snaren gekruist op te spannen kunnen de bassnaren ook langer zijn, waardoor ze voller klinken. Het onderdempermechaniek is een grote vooruitgang in de geschiedenis van de piano. Deze dempt veel beter en repeteert veel sneller dan het bovendempermechaniek.

In 1867 introduceerde Steinway & Sons op een tentoonstelling in Parijs een nieuw type vleugel, waarmee het een medaille won. Deze vleugel was kruissnarig en had een gietijzeren frame. Al snel volgden vrijwel alle fabrikanten en een nieuwe standaard was gezet. De ontwikkeling van de piano was hier echter nog lang niet afgelopen. Tal van variaties werden er bedacht zoals bijvoorbeeld pianola’s, giraffepiano’s en pyramide piano’s. Zelfs de afgelopen jaren zijn er tal van nieuwe ontwikkelingen geweest, zoals een plexiglas vleugel, een zangbodem van kristalglas en een moderne versie van de pianola; de zgn. pianodisk / disklavier. Eind jaren ’90 ontstond er een nieuwe generatie piano’s; de Silent-piano’s.